Opalanie słoneczne i zagrożenia z niego wynikające.

Najgroźniejsze promieniowanie UVC jest niemal w całości pochłaniane przez atmosferę. Pozostałe dwa zakresy promieniowania docierają do powierzchni Ziemi. Natężenie promieniowania UV zależy od wielu czynników. Najważniejsza jest wysokość Słońca nad horyzontem. Im wyżej znajduje się Słońce, tym silniejsze promieniowanie UV. Nietrudno się domyślić, że największe natężenie występuje latem w godzinach południowych. Natężenie promieni UV rośnie także wraz z wysokością, dlatego w górach znacznie łatwiej się opalamy. Sporo promieni UV pochłaniają chmury oraz para wodna i zawieszone w powietrzu pyły. Piasek, skały, woda, a zwłaszcza śnieg, odbijają sporą część promieniowania UV, tak więc na plaży czy wysoko w górach jesteśmy narażeni na działanie nie tylko promieni padających z góry, ale i odbitych przez powierzchnie terenu.

Za większość poparzeń skóry odpowiada UVB, bowiem ten zakres promieniowania rozszerza naczynia włosowate pod skórą, co z kolei wywołuje napływ krwi. Tak właśnie powstaje dobrze znany nam rumień, objaw oparzenia słonecznego. Oparzenie słoneczne to stan zapalny skóry, spowodowany przez nadmierną ekspozycję na promienie ultrafioletowe. Obszar skóry staje się czerwony, gorący i wrażliwy na ucisk, a w najcięższych przypadkach dochodzi do powstania pęcherzy.

Długotrwała ekspozycja na promienie UV może spowodować wiele niekorzystnych zmian wyglądu skóry, jej struktury i funkcji. Całość tych zmian określa się jako starzenie skóry spowodowane światłem. Skóra narażona na długie działanie promieni słonecznych staje się szorstka, gruba, nieelastyczna, rogowacieje. Tworzą się głębokie zmarszczki, bruzdy oraz trwałe przebarwienia. Winę za proces starzenia się skóry przypisuje się promieniowaniu UVA, które wnika głębiej, dociera do skóry właściwej, powodując niekontrolowane modyfikacje w naskórku, uszkadzając włókna kolagenowe w skórze właściwej oraz osłabiając mechanizmy odpornościowe. Światło słoneczne odgrywa zasadniczą rolę w rozwoju nowotworów skóry. Promieniowanie UV jest najsilniejszym aktywatorem wolnych rodników co prowadzi do niszczenie materiału genetycznego komórki. Skutkiem może być mutacja i w efekcie powstanie nowotworu. Najczęstszym nowotworem skóry jest czerniak złośliwy. Powszechnie panuje pogląd, że istotnym czynnikiem ryzyka są oparzenia słoneczne, zwłaszcza we wczesnym dzieciństwie. Dlatego dzieci powinny z umiarem korzystać ze słońca, a najmłodsi, poniżej 3 lat, w ogóle nie powinni być wystawiani na działanie letniego słońca.

Pod wpływem słońca zaostrzają się także niektóre choroby skóry. Do tej grupy należą m.in. toczeń rumieniowaty, choroby pęcherzowe, trądzik różowaty, liszaj płaski, zapalenie skórno-mięśniowe i opryszczka. U chorych na łuszczycę czy atopowe zapalenie skóry istnieją duże różnice w reakcji na światło. U niektórych występuje wybitna nadwrażliwość na słońce, na innych promieniowanie słoneczne wywiera korzystny wpływ.

W populacji istnieje kilka typów skóry: Typ I to blondyni i rudzielcy o bardzo jasnej, często piegowatej skórze o niebieskich oczach. Nawet kilkunastominutowy kontakt ze słońcem powoduje u nich powstawanie rumienia. Osoby takie powinny unikać bezpośredniego działania słońca; Typ II obejmuje ludzi o jasnej skórze, niebieskich lub szarych oczach i włosach od jasnych aż po brązowe. Wykazują znaczną skłonność do oparzeń słonecznych, dlatego powinni z umiarkowaniem korzystać z kąpieli słonecznych; Typ III to osoby o ciemnej, jasnobrązowej skórze, ciemnych włosach i brązowych oczach. Oparzenia słoneczne pojawiają się u nich dopiero po dłuższym pobycie na słońcu.

Dla różnych typów skóry i wielkości indeksu UV można łatwo określić tzw. czas opalania, czyli maksymalny czas przebywania na słońcu bez żadnej ochrony, przy którym jeszcze nie wystąpi rumień. Przy indeksie równym 8 (przeciętna wysokość indeksu przy bezchmurnej pogodzie w miesiącach letnich w Polsce) czas opalania dla osoby o skórze I typu wynosi około 15 minut, II - 20 minut, III - 30 minut. Skóra typu I bardzo łatwo reaguje stanem zapalnym i wymaga stosowania do opalania kosmetyków o wysokim współczynniku ochrony, np. 35-50. Dla osób z II typem skóry na pierwsze dni plażowania wystarczy krem o współczynniku ochrony 20-30, dla typu III - 15-20. Po kilku dniach można zacząć używać kosmetyków o współczynniku niższym o około 5. Jeżeli łączymy opalanie z kąpielą, należy pamiętać, aby stosowane środki były wodoodporne.

Odsłoniętą skórę można chronić przed oparzeniami słonecznymi, stosując dostępne bez recepty kosmetyki ochronne. Każdy powinien dobrać preparaty odpowiednie do swojej i dopasować je do warunków atmosferycznych. Warto znać oznaczenia filtrów. Filtry chroniące przed UVB mają symbole: SPF (Sun Protection Factor) lub IP (Indice de Protection), a przed UVA - IPD lub PPD (Persistent Pigmentation Darkening). Najczęściej stosowanymi filtrami UVA są filtry mineralne (tlenek cynku i dwutlenek tytanu) lub chemiczne: oxybenzon, Mexoryl SX, Mexoryl XL.
Na niektórych kosmetykach jest napis IR (infra red). Oznacza to, że chronią skórę także przed promieniami podczerwonymi, które powodują jej rozgrzanie, co jest bardzo szkodliwe przy trądziku różowatym i pękających naczynkach. Wybierając kosmetyki ochronne, należy kierować się wielkością wskaźnika filtra UVB, który skutecznie zabezpieczy naszą skórę przed oparzeniami słonecznymi.

Lek. med. Roman Prończuk - Klinika Prończuk

Zobacz więcej >>